Kolonię robotniczą Borsigwerke wzniesiono w latach 1836-1871 na zlecenie Alfreda Borsiga. Osiedle miało służyć pracownikom koncernu Borsig Kokswerke A.G., w którego skład wchodziła kopalnia, huta oraz koksownia. Obecnie kolonia – największa oraz najstarsza tego typu – należy do jednych z najbardziej unikatowych osiedli na Górnym Śląsku.
schemat układu przestrzennego osiedla robotniczego Borsigwerke
Całe założenie – sześćdziesiąt sześć domów oraz obiekty przeznaczone dla kadry technicznej – zajmowało powierzchnię 19 ha. W układzie urbanistycznym wyróżnić możemy dwie części – południową, regularną z zabudową mieszkalną oraz północną, nieregularną z obiektami użyteczności publicznej, które zapewniały wysoki standard osiedla. Wśród podstawowych budynków usługowych i socjalnych wyróżnić można między innymi szkołę, przedszkole, pocztę i gabinet lekarski. Strefa mieszkalna posiada kompozycję opartą na układzie linijkowym z siatką równoległych ulic opadających w kierunku rzeki Bytomki, wzdłuż których rozmieszczono w dziesięciu rzędach dwukondygnacyjne familoki. Domy, kryte dwuspadowym dachem wzniesiono z cegły na kamiennym fundamencie. Ściany szczytowe z wejściami skierowano w kierunku północ-południe co pozwala na ekspozycję dłuższych ścian w kierunku wschód-zachód zapewniając doświetlenie pomieszczeń. Na osiedlu Borsiga zaprojektowano dwa typy zabudowy, która mogła w zależności od wariantu, pomieścić osiem bądź dwanaście rodzin. Średnia powierzchnia lokali wynosiła około 55m2. Mniejsze mieszkania posiadały kuchnię oraz jedną izbę, większe zaś mieściły w sobie kuchnię oraz dwa pokoje. Toalety i punkt czerpania wody w obu przypadkach znajdował się na klatce schodowej. Do dnia dzisiejszego zachowało się pięćdziesiąt osiem domów mieszkalnych. Budynki przedzielone były niskimi chlewikami pełniącymi funkcje gospodarcze. Puste przestrzenie pomiędzy zagospodarowano na przydomowe ogródki. Pierwotnie ulice obsadzono jesionami, które harmonizowały monotonność zabudowy. Niestety w 2014 roku w wyniku modernizacji gospodarki wodno-ściekowej ulice wybrukowano i dokonano wycinki drzew czego skutkiem jest utrata walorów estetycznych kolonii.
Fotografie wykonano: grudzień 2016
Źródła:
wikipedia.org, Osiedle Borsiga, [dostęp:17.10.2017]
Sulimowska-Ociepka A., Kłopotliwe dziedzictwo – historyczne osiedla robotnicze Górnego Śląska [w:] „Przegląd Kulturoznawczy” 2016, nr 1, s. 60-72
Tobór-Osadnik K., Budynki patronackie Zabrza świadectwem życia codziennego rodzin górniczych [w:] Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, Wrocław 2013, s. 353-362
Walerjański D., Zabrze – krok po kroku, Bytom 2006
