Oslo – Freia Chocolade Fabrik

Fabryka produkująca kultowe, norweskie wyroby czekoladowe – Freia – powstała w 1889 roku w Oslo. Współcześnie najlepiej rozpoznawalnymi wyrobami tego zakładu jest mleczna czekolada Melkesjokolade oraz batonik Kvikk Lunsj. Freia jest również macierzystą firmą, równie znanej fabryki czekolady w Szwecji – Marabou.

Fabryka czekolady Freia, zawdzięczająca swoją nazwę imieniu nordyckiej boginii wegetacji, miłości, płodności i magii (Freja, Freyja, Freya, Frøya) oraz imieniu żony jednego z współzałożycieli – Freda Christiansena – rozpoczęła swoją działalność w 1889 roku. Drugim właścicielem zakładu był Olaf Larsen. Fabryka osiągnęła jednak prawdziwy sukces dopiero w 1892 roku, kiedy to jej kierownictwo przejął Johan Throne Holst. Nowy właściciel rozwinął Freię w dominującą fabrykę czekolady na terenie Norwegii. Swój pierwotny brak wiedzy o czekoladzie rekompensował umiejętnością przyciągania wykwalifikowanych specjalistów. Zarówno sprzęt, wiedzę jak i profesjonalistów pozyskano z zagranicy. Kiedy Johan Throne Holst rozpoczął swoją działalność na terenie Oslo oraz Norwegii było niewiele fabryk zajmujących się produkcją czekolady. Pierwszym zakładem był Carl Craft utworzony w 1852 roku. W 1876 dzięki braciom Ottensen uruchomiono Chocolade- og Bonbonfabrik, w 1896 pojawiła się fabryka Brødrene Cloetta, a trzy lata później – A/S Olaf Larsens Chocoladefabrik. Obecnie żaden z tych zakładów nie istnieje, za wyjątkiem Frei.

Za pierwszy, rozpoznawalny produkt Frei uważa się wyprodukowaną w 1895 Selskapssjokolade, będącą najdłużej produkowaną czekoladą w Norwegii. W 1898 roku zakład przekształcono na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością nadając jej nazwę A/S Freia Chocolade Fabrik. W 1905 roku na rynek wprowadzono czekoladki Kong Haakon w związku z objęciem tronu przez króla Haakona VII. Rok później uruchomiono produkcję Melkesjokolade, będącą najlepiej sprzedającą się czekoladą w Norwegii od 1960 roku. Do dnia dzisiejszego najpopularniejszym produktem fabryki Freia jest wafelek Kvikk Lunsj wytwarzany od 1937 roku – porównać go można do międzynarodowego Kat-Kata (produkowanego od 1935 roku), bądź polskiego WW. Statystycznie na jednego Norwega przypada rocznie dziewięć sztuk tego dzielonego na cztery części batonika. Pierwotnie swój sukces zawdzięczał tureckiej czekoladzie, zaś później stał się nieodłącznym towarzyszem górskich wypraw. W oparciu o sukces odniesiony w Norwegii, rodzina Throne-Holst założyła w 1916 roku fabrykę czekolady Marabou w Sundbyberg, niedaleko Sztokholmu w Szwecji (od 1943 z siedzibą w Upplands Väsby). Nazwa nowej firmy wywodzi się z loga Freii ukazującego marabuta afrykańskiego, którego zobaczyć można w niszy nad dawnym wejściem do fabryki (dzisiaj otwór ten jest zamurowany). Konieczność wybrania nowej nazwy miała związek z istniejącym już w Szwecji znakiem towarowym.

Throne Holst interesował się sprawami społecznymi w zakresie zdrowia i warunków pracy. Twierdził on, że wolność jednostki i społeczeństwa oraz satysfakcja z pracy są ważnymi czynnikami postępu gospodarczego. W związku z tym na terenie Rodeløkka utworzono w 1923 park – Freiaparken – z rzeźbami Henriego Laurensa, Charlesa Despiau, Gustava Vigelanda i Erika Grate’a. Zaś jadalnia – Freiasalen – dekorowana jest obrazami Edwarda Muncha. Johan jako pierwszy w kraju zatrudnił lekarza zakładowego oraz jako wprowadził 48-godzinny tydzień pracy w Frei. Johan Throne Holst zarządzał Freią aż do śmierci w 1946 roku. Przez dwa lata firmę prowadził Erik Pedersen, by w 1948 roku kierownictwo przejął syn Johana – Harald Throne-Holst, który opiekował się firmą do 1970 roku. Do 1990 roku kontrolę nad zakładem miał kolejny potomek – Per Throne-Holst. W 1993 roku fabrykę sprzedano amerykańskiemu koncernowi Kraft General Foods Holding Norway Inc. Wyroby cukiernicze tej firmy do dnia dzisiejszego sygnowane są nazwą Freia, a na terenie dawnego zakładu organizowane są oprowadzania. Część zabudowy poświęcono na lokale mieszkalne.