Osiedle patronackie Zandka w Zabrzu zostało wzniesione w latach 1903-1922 dla pracowników huty żelaza Donnersmarck. Jest przykładem kolonii robotniczej o charakterze willowym z różnorodną zabudową mieszkalną, której wspólnym mianownikiem są dekoracje z muru pruskiego oraz cegły.
schemat układu przestrzennego osiedla robotniczego Borsigwerke
Sandkolonie, kolonia Piaskowa bądź też osiedle Zandka ‒ to nazwy wzniesionego w latach 1903-1922 osiedla patronackiego Huty Donnersmarck. Stanowiło ono wizytówkę spółki dzięki wysokiemu standardowi oraz pięknej architekturze. Autorem osiedla byli berlińscy architekci z czego znaczna część budynków została zaprojektowana przez Arnolda Hartmanna. Kompozycję całego osiedla tworzy około czterdziestu budynków mieszkalnych, które zostały usytuowane wzdłuż głównej ulicy obsadzonej regularnie platanami. Południowo-zachodnia część kolonii rozprasza się oraz rozszerza względem osiowego układu w północno-wschodniej części. Kolonia Zandka została zaprojektowana w nawiązaniu do charakteru osiedli willowych. Zabudowa mieszkalna ma podobne, symetryczne rzuty. Pierwotnie w większości mieściło się dwanaście lokali mieszkalnych ‒ po cztery na każdej kondygnacji. Lokale składały się z dwóch pokoi oraz kuchni, toalety zaś były wspólne, zlokalizowane na półpiętrach. Budynki różnicowały bryły oraz ukształtowanie dachów. Elewacje, urozmaicone ryzalitami oraz wykuszami wykonano z czerwonej cegły z dekoracjami z muru pruskiego oraz jasnej cegły. Część budynków posiada fasady tynkowane. Wielospadowe, dwuspadowe i mansardowe dachy ozdabiają dodatkowe lukarny oraz facjatki. Zabudowę mieszkalną wypełniały niegdyś nieistniejące już dzisiaj budynki gospodarcze. Niewykorzystane przestrzenie między domami z biegiem lat zapełniły się licznymi chaotycznie wznoszonymi przybudówkami, parkingami, obiektami garażowymi, które negatywnie wpłynęły na odbiór estetyczny osiedla.
Fotografie wykonano: grudzień 2016
Źródła:
gornyslask.net.pl, Osiedle Donnersmarcka – Zabrze [dostęp: 13.01.2019]
szlakiibezdroza.blogspot.com, Zabrze – robotnicze osiedla Donnersmarcka „Zandka” [dostęp: 13.01.2019]
slaskie.travel, Osiedle robotnicze Donnersmarcka „Zandka” w Zabrzu [dostęp: 13.01.2019]
zbm-tbs.zabrze.pl, Osiedle Zandka w Zabrzu [dostęp: 13.01.2019]
