Fabryka Obrabiarek do Drewna jest jednym z najstarszych, czynnych przedsiębiorstw na terenie Bydgoszczy oraz najstarszym przedsiębiorstwem w branży wyrobu maszyn i urządzeń do obróbki i przerobu drewna w Polsce. Zakład funkcjonuje od 1865 roku, a jego założycielem był Carl Blumwe.
Założycielem fabryki był urodzony w 1827 roku przedsiębiorca Carl Blumwe, który pracę jako mistrz warsztatowy rozpoczął w Ostbahn-Werkstatt-Bromberg, gdzie pracował do 1865 roku. Po zdobyciu doświadczenia założył własny, niewielki warsztat pod nazwą Carl Blumwe, zatrudniający tylko trzy osoby. Zajmował się budową oraz naprawą maszyn rolniczych. Pierwotnie zlokalizowany był przy dzisiejszej ul. Jagiellońskiej 12, a następnie przy ul. Jagiellońskiej 94. Dopiero w 1878 roku Carl Blumwe zakupił teren z zabudowaniami fabrycznymi przy obecnej ul. Nakielskiej 53. Nowa przestrzeń umożliwiła powiększenie zakładów oraz zainstalowanie nowych maszyn. Tego samego roku włączył on do spółki swojego syna Wilhelma, a fabryka przyjęła nazwę C. Blumwe & Sohn Eisengiesserei u. Special – Fabrik für Patentwagenachsen und Holzbearbeitungsmaschinen. W 1886 roku na terenie przedsiębiorstwa zatrudniano ponad 100 pracowników. Carl Blumwe zmarł w 1887 roku, a cały zakład przejął jego syn, który powiększył go o nowe powierzchnie oraz zabudowę warsztatów i hal fabrycznych. W 1894 roku pracę w fabryce Blumwe miało około 300 pracowników, a w 1900 roku – 350. Fabryka miała swoje przedstawicielstwa w Berlinie i Kolonii. Zakład produkował wówczas patentowe osie wagonowe oraz maszyny do obróbki drewna, które sprzedawano Rzeszy Niemieckiej oraz Cesarstwu Niemieckiemu. W 1896 roku Wilhelm Blumwe zbudował odlewnię żelaza, a zakład przekształcił w spółkę akcyjną. Wyroby eksportowano między innymi do Brazylii, Chin, Francji, Grecji, Holandii, Japonii, Ameryki, Turcji, Włoch i Afryki. Wilhelm prowadził swoją fabrykę do swojej śmierci w 1903 roku, wtedy to jego obowiązki przejął prokurent Gustaw Zschalif oraz handlowiec Bernhard Naumann. Kapitał akcyjny w 1907 roku wynosił 1 milion marek.
W czasie odrodzenia się państwa polskiego fabrykę przyłączono do oddziału spółki Pomorska Fabryka Maszyn S.A., działającej od 1922 roku jako Spółka Akcyjna „Unia”, Zjednoczone Fabryki Maszyn. Od 1 lipca 1928 roku oddział bydgoski „Unii” rozpoczął działalność pod nazwą Fabryka Traków i Maszyn do Obróbki Drzewa. Zakład zapewniał zarówno zapotrzebowanie krajowe, jak i przygotowywał swoje wyroby na eksport do Bułgarii, Turcji, Rumunii, Brazylii, Peru oraz Argentyny. Pod koniec lat 20. zatrudniano około 500 pracowników, którzy produkowali rocznie około 150 tartaków oraz 1000 maszyn do obróbki drewna. Załamanie rynku miało miejsce w 1930 roku, jego powodem był wielki kryzys, wojna celna pomiędzy Polską, a Niemcami oraz monopolistyczna polityka zarządu Lasów Państwowych. Zatrudnienie w fabryce gwałtownie spadło – najpierw do 100 osób, a w 1932 do 50.
Ponowny rozwój zakładów przypada na lata 1935-1939 po przeprowadzeniu reorganizacji oraz wprowadzeniu nowoczesnych zasad produkcji. O ponownej sile fabryki świadczy wyprodukowany w 1936 roku trak Gigantic, posiadający mechanizm podsuwowy o prędkości 320 obrotów na minutę i wydajności 60 m³ na godzinę. Urządzenie nie miało sobie równych na światowym rynku.
Po wybuchu II Wojny Światowej majątek zakładu został skonfiskowany przez niemiecki Główny Urząd Powierniczy – Wschód oraz przywrócono niemiecką nazwę przedsiębiorstwa Fabrik für Holzverarbeitungsmaschinen Blumwe und Co. AG. Pomimo militaryzacji fabryki, prowadziło ona nadal produkcję maszyn oraz urządzeń dla przemysłu drzewnego. W 1945 roku, po zakończeniu wojny, fabryka wznowiła swoją działalność. Wtedy też radzieckie władze wojskowe umieściły zakład na liście obiektów, których urządzenia miały zostać wywiezione do ZSRR. Dzięki interwencji polskich władz udało się uniknąć wywózek. Na początku 1948 roku zatrudnienie w fabryce wyniosło 365 osób, a w 1954 – 542. Do 1948 roku zakład podlegał bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu w Warszawie. W latach 1950-1955 fabrykę rozbudowano zgodnie z założeniami planu sześcioletniego. Od 1970 roku zakład specjalizował się w produkcji linii technologicznych dla przemysłu tartacznego.
Od 2000 roku Fabryka Obrabiarek do Drewna funkcjonuje jako spółka prawa handlowego. W 2017 roku zdecydowano o przeniesieniu produkcji do nowego zakładu zlokalizowanego w miejscowości Niwy bądź do bydgoskiego parku przemysłowego. Obecnie fabryka przy ul. Nykielskiej jest najstarszym zakładem produkującym maszyny i urządzenia do obróbki i przerobu drewna oraz całe linie technologiczne dla przemysłu drzewnego. Zwiedzanie Fabryki Obrabiarek do Drewna jest możliwa dzięki włączeniu zakładu na szlak TeH2O – Szlaku Wody, Przemysłu i Rzemiosła w Bydgoszczy.
Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie trzy historyczne obiekty. Secesyjny budynek biurowy – willa Carla Blumwe, hala montażu oraz tokarnia.
Fotografie wykonano: sierpień 2019
Źródła:
ludzieitechnika.pl, Fabryka Obrabiarek do Drewna [dostęp: 05.09.2019]
wikipedia.org, Fabryka Obrabiarek do Drewna [dostęp: 05.09.2019]
